خال يك اصطلاح كلي است كه طيف بزرگي از ضايعات پوستي را شامل ميشود. خالها بر اساس نوع بافتي كه آنها را تشكيل مي دهند نام گذاري ميشوند. مانند خال سلولهاي رنگدانه ساز، خال عروقي، خال چربي، خال سباسه و ...
خالي كه از همه شايع ترست، خال سلولهاي رنگدانه ساز يا ملانوسيتي است. اين خالها از تجمع سلولهايي كه توليد ملانين (رنگدانه تيره رنگ پوست)ميكنند، بوجود آمده اند. تقريبا همه افراد اين نوع خال را دارند. اين خالها اكتسابي هستند و معمولا در سنين كودكي و نوجواني تشكيل ميشوند و به تدريج تعداد آنها تا سنين ٤٠-٣٠ سالگي اضافه ميشود. در بعضي افراد تعداد آنها ممكن است تا ٤٠ عدد هم برسد. ميتوانند در هر جايي از بدن ديده شوند،حتي در كف دست و پا، پوست سر، چشم ها، زير ناخن، ناحيه تناسلي و ...
خالهاي ملانوسيتي كه از بدو تولد يا دو سال اول عمر ايجاد ميشوند به عنوان خالهاي مادرزادي شناخته ميشوند كه شيوع كمتري دارند و ممكن است در اندازه هاي خيلي بزرگ ديده شوند.
علت بروز خال
علت بروز خال دقيقا مشخص نيست. به نظر ميرسد بوجود آمدن آن به دوران زندگي جنيني مربوط باشد. در بعضي خانواده ها افرادي با تعداد بسيار زياد خال به صورت ارثي ديده ميشوند كه مؤيد تاثير ژنتيك است.
از عوامل محيطي تاثير نور آفتاب تاييد شده است. تماس زياد با نور آفتاب و همينطور آفتاب سوختگي احتمال بروز خالهاي جديد را به خصوص در افراد با پوست روشن بيشتر ميكند.
شكل خال
خالهاي اكتسابي معمولا گرد هستند. اوايل مسطح هستند، بعضي از آنها به مرور زمان بزرگتر و برجسته تر ميشوند. ممكن است روي آنها مو رشد كند. بعضي ممكن است تيره تر شوند و بعضي ممكن است كم كم رنگدانه شان را از دست بدهند و كمرنگ يا همرنگ پوست بشوند.
خالهاي مادرزادي بر اساس اندازه طبقه بندي ميشوند و ممكن است در اندازه هاي خيلي بزرگ با قطر بيش از ٢٠سانتي متر ديده شوند و قسمتهايي از سطح بدن را بپوشانند.
انواع خالهاي ديگر ممكن است بصورت خال آبي رنگ، خال با هاله ي كمرنگ، خال ديسپلاستيك يا آتيپيك كه شكل و رنگ نامنظم دارد، ديده شوند.
تشخيص خال
اكثر خالها به راحتي قابل تشخيص هستند. گاهي ضايعات پوستي ديگر از جمله بدخیمی‌ها ممكن است شبيه خال ديده شوند كه تشخيص آن فقط به عهده ي "متخصص پوست" ميباشد. پزشك متخصص پوست با معاينه ي باليني و با كمك ذره‌بين يا وسيله اي به نام درماتوسكوپ ميتواند نوع ضايعه را تشخيص بدهد. و در صورت لزوم توصيه به نمونه برداري يا برداشتن كامل ضايعه و بررسي پاتولوژي بكند.
بدخيم شدن خال
ملانوم يك سرطان پوستي بسيار خطرناك و كشنده است كه اگر به موقع و سريع تشخيص داده شود میتواند قابل درمان باشد. گاها ممكن است ملانوم روي يك خال ايجاد شود. بعضي از خالها ريسك بيشتري براي ايجاد ملانوم دارند، از جمله خالهاي ديسپلاستيك يا آتيپيك بخصوص در افرادي كه تعداد خيلي زيادي ( بيش از ٥٠ عدد) خال بصورت ارثي دارند و سابقه ي خانوادگي ملانوم در آنها ديده ميشود. همينطور خالهاي مادرزادي بزرگ با قطر بالاي ٢٠ سانتيمتر.
چه موقع بايد براي معاينه خال مراجعه كرد؟
١-در موارد زير كه با حروف اختصاري ABCDE مشخص ميشوند:
Asymmetry شكل غير قرينه
Border لبه ي نامنظم
Color وجود رنگهاي مختلف در يك خال
Diametre قطر بيشتر از ٦ ميلي متر
Evolving تغيير در شكل و اندازه
٢-مواردي كه خالي دچار رشد سريع، خارش، خونريزي يا زخم بشود
٣-بروز خال جديد بعد از سن ٣٠ سالگي
٤-افرادي كه تعداد زيادي خال دارند( بيش از ٥٠ عدد)، زمينه ي ارثي خالهاي متعدد و آتيپيك دارند، سابقه ي قبلي ملانوم در خودشان يا افراد فاميل دارند حتما بايد به طور منظم توسط پزشك متخصص پوست معاينه شوند.
درمان
اكثر خالها نياز به درمان ندارند. براي تشخيص نوع خال( خوش خيم يا بدخيم بودن) و لزوم برداشتن آن توصيه ميشود فقط به "متخصص پوست"مراجعه كنيد. پزشك متخصص پوست تجربه و دانش لازم را براي تشخيص نوع خال دارد و بهترين روش درماني را به شما پيشنهاد ميكند. متخصص پوست در موارد زير اقدام به برداشتن خال ميكند:
١-مواردي كه خال مشكوك به بدخيمي باشد.
٢-مواردي كه خال در نواحي خاصي باشد كه دچار سائيدگي، تحريك يا التهاب شود.
٣- مواردي كه از لحاظ زيبايي آزار دهنده باشد.
توصيه ميشود به هيچ وجه از روشهاي خانگي، طب سنتي، داروهاي گياهي ( استفاده از داروها و اسيدهاي مختلف)بستن خال با نخ و ... براي برداشتن خال استفاده نكنيد. به كار بردن اين روشها ميتواند شما را دچار عفونت، اسكار بدشكل، تغيير رنگ پوست و ... بكند. ديگر اينكه اكثرا بافت خال به طور كامل برداشته نميشود و در موارد بدخيمي تشخيص و درمان به تعويق مي افتد.
پيشگيري
متاسفانه براي جلوگيري از بروز خال روشي وجود ندارد. ولي ثابت شده كه پرهيز از آفتاب و سولاريوم ميتواند جلوي اضافه شدن خالها را بگيرد. براي پرهيز از آفتاب، استفاده از كرم ضدآفتاب، لباس پوشيده، كلاه لبه دار، عينك آفتابي و سايه بان توصيه ميشود.
براي تأمين ويتامين D مورد نياز بدن، رژيم غذايي مناسب حاوي ماهي، گوشت و تخم مرغ و استفاده از مكمل ها( با تجويز پزشك) توصيه ميشود.